Metale szlachetne — rodzaje, właściwości, wykorzystanie
Metale szlachetne są nieodłącznym elementem tworzenia biżuterii. Od tysięcy lat wykorzystywane są do tworzenia pięknych i cennych przedmiotów. Podobnie jak kamienie szlachetne, metale szlachetne mają określone właściwości i cechy, które czynią je wyjątkowymi. Dzięki tym cechom zaczęto wykorzystywać je w rękodzielnictwie. W tym poście dowiesz się, jakie są metale szlachetne, jakie mają właściwości, dlaczego są szlachetne i jak prawidłowo o nie dbać. Oczywiście najszerzej omówię te, które wykorzystujemy w biżuterii.
Charakterystyka metali szlachetnych
W chemii, metale szlachetne to pierwiastki, które mają unikalną odporność na działanie wielu chemikaliów, nawet w wysokich temperaturach. Co więcej, pozwalają na kontrolowanie szybkości reakcji chemicznych. Według chemików do metali szlachetnych zaliczymy: ruten, rod, pallad, osm, iryd, platynę, złoto i srebro.
Właściwości metali szlachetnych
Metale szlachetne uwielbiają żelazo. Mają tendencję do zatapiania się w jądrze ziemi, ponieważ łatwo rozpuszczają w żelazie, które tworzy jądro. Ich dodatkową i bardzo pożądaną właściwością jest odporność na korozję. Metale szlachetne nie reagują z tlenem, dzięki czemu nie rdzewieją.
Co ciekawe, w fizyce określenie metal szlachetny niekiedy ogranicza się wyłącznie do srebra i złota (a czasem uwzględnia się tu też miedź). Wiąże się to z ich budową atomową. Różnicę między innymi, chemicznie zdefiniowanymi metalami szlachetnymi można zaobserwować w próżni. Powierzchnia pokryta złotem będzie znacznie łatwiejsza do wyczyszczenia niż ta pokryta platyną. Metale szlachetne na tle innych pierwiastków wyróżniają się masą chemicznych i fizycznych właściwości. Postanowiłam jednak ich nie opisywać, gdyż są niezbyt istotne dla przeciętnego rękodzielnika.
Metale szlachetne stosowane w biżuterii
W innym ujęciu, metale szlachetne to rzadkie pierwiastki o dużej wartości. Oprócz niewielkiej reaktywności charakteryzuje je plastyczność i wysoki połysk. Historycznie często były jednoznaczne z walutą, jednakże obecnie uważa się je bardziej za towary inwestycyjne. W jubilerstwie wykorzystuje się trzy z metali szlachetnych, czyli złoto, srebro i platynę.
Kupując metale szlachetne, powinnaś znać trzy terminy, które go opisują. Jest to karat, próba i uncja trojańska.
Karat
W odniesieniu do złota jest to klasyfikacja określająca jego czystość. 24 karaty to czyste złoto, czyli 100%. Wykonując obliczenia, z pewnością dojdziesz do wniosku, że jeden karat opisuje 4,16% złota w danym produkcie.
Próba
Próba danego minerału szlachetnego określa jego stężenie w częściach tysięcznych (promilach). Jeżeli kupujesz srebrne pierścionki o popularnej próbie 925, oznacza to, że 75 części z tysiąca (7,5%) metalu nie jest srebrem. Tak więc próba określa czystość, jednakże stosowana jest do opisywania wielu metali, nie tylko srebra.
Uncja trojańska
Uncja to miara, która określa wagę metali szlachetnych. Termin ten ma znaczenie historyczne, gdyż stosowany jest od czasów średniowiecza. Uncja trojańska ma 31,1 gramów, czyli jest nieco większa od klasycznej uncji, która waży 28,35 gramów.
Złoto
Złoto jest cenione jako ekskluzywny materiał od tysięcy lat. Dzięki niemu wygrywano wojny, podbijano cywilizacje i niszczono gospodarki. Dziś wciąż kojarzy się z bogactwem, choć jest znacznie powszechniejsze niż kilkaset lat temu. Wykorzystywane w niejednym przemyśle, jednakże najczęściej widzimy je w biżuterii.
Na przestrzeni lat złoto ewoluowało. Dziś jest znacznie twardsze niż kiedyś, za sprawą wszelkich domieszek i nowych procesów obróbki. Co więcej, obecnie wyróżniamy kilka rodzajów złota. Główne trzy to złoto żółte, białe i różowe, te nieklasyczne barwy cieszą się rosnącą popularnością na całym świecie. Jeżeli chcesz dowiedzieć się więcej o złocie, jego właściwościach i historii, koniecznie odwiedź napisany na ten temat post na naszym blogu.
Srebro
Srebro to jasny metal o doskonałej przewodności cieplnej i elektrycznej. Cenione jest od czasów starożytnych i od tysięcy lat wykorzystywane jest jako waluta, a także materiał do wyrobu biżuterii, naczyń i ozdób. Obecnie używane jest także do produkcji filmów fotograficznych, styków elektrycznych i luster. Co więcej, ma właściwości bakteriobójcze, jednakże zdecydowanie nie powinno się go spożywać bez kontroli, gdyż grozi to srebrzycą, która jest nieuleczalną chorobą. Wykorzystuje się je w medycynie w niektórych maściach, sprejach na gardło, a także opatrunkach.
W porównaniu do złota jest nieco twardszym, ale bardziej kowalnym (plastycznym) metalem. Jego popularność w biżuterii jest ogromna. Jest tańsze od złota i platyny, przez, co więcej, osób może sobie na nie pozwolić. Ponadto świetnie łączy się z większością materiałów rękodzielniczych i świetnie wygląda na każdej karnacji.
Platyna
Platyna początkowo była pogardzanym metalem. Dopiero w XVII wieku uznano ją za osobny pierwiastek, a jeszcze później zaczęto ją cenić. Dziś wiemy, że jest to srebrzystobiały metal o silnym połysku i przystępnej plastyczności. Początkowo wykorzystywano ją do produkcji sprzętu chemicznego, później w przemyśle samochodowym i elektronicznym. Popularność platyny zaczęła rosnąć na przełomie XX i XXI wieku. Według danych z 2008 roku zapotrzebowanie na platynę w sektorze zdobniczym wynosiło około 22%.
Jej cena jest na ogół porównywalna lub nieco wyższa od cen złota. Co ciekawe, niegdyś wyrzucano samorodki platyny na śmietnik albo używano do budowy domów. Do XIX wieku najczęściej sięgali po nią oszuści podrabiający monety. Wysoka wartość platyny w naszych umysłach w dużej mierze zapoczątkowana została w 1931 roku po premierze filmu Platynowa Blondynka. Przemysł muzyczny szybko dostrzegł okazję do stworzenia ekskluzywnej nagrody, czyli platynowej płyty.
Jak dbać o metale szlachetne
Wokół pielęgnacji metali szlachetnych powstało już wiele mitów, z których niestety większość jest szkodliwa. Stosowanie soli, sody, czy pasty do zębów jako materiałów czyszczących może dać krótkotrwałe, zadowalające efekty. Jednakże takie domowe praktyki narażają twoją biżuterię na mikrouszkodzenia, zadrapania, w efekcie czego skracają jej żywotność.
Zawsze zachęcamy do czyszczenia biżuterii na sucho, jeżeli jest to możliwe. W przypadku metali specjalistyczna szmatka do ich czyszczenia może okazać się pomocna. Takie ściereczki są miękkie i miłe w dotyku, dzięki czemu nie zniszczą powierzchni twoich dodatków. Co więcej, szmatki jubilerskie nasączane są specjalnymi środkami, które nie tylko ułatwiają czyszczenie biżuterii, ale także ją nabłyszczają. Warto pamiętać, że jedna szmatka powinna służyć do wyczyszczenia tylko jednego rodzaju metalu.
Jeżeli zabrudzenia nie dają się usunąć w domu, rozważ zaniesienie biżuterii do jubilera. Używając specjalistycznych technik, urządzeń i substancji doprowadzi on twoją biżuterię do stanu świetności. Co więcej, takie SPA dla akcesoriów prawdopodobnie przedłuży ich trwałość i zabezpieczy przed dalszymi zabrudzeniami.
Metale półszlachetne
Metale półszlachetne to uproszczona nazwa metali mało reaktywnych. W porównaniu do większości metali wykazują one niską reaktywność, jednakże nie spełniają kryteriów metali szlachetnych. Najczęściej terminu tego używa się w stosunku do miedzi, rtęci, a niekiedy także chromu i niklu. Niektórzy uważają, że na tej liście powinien figurować tytan i wolfram. Nikiel, miedź i tytan to materiały, które bez trudu znajdziesz w biżuterii.
Nikiel często stanowi dodatek do metali szlachetnych. Przez lata mieszano go ze złotem, aby uzyskać białe złoto. Co ciekawe, w związku z licznymi alergiami na nikiel, Unia Europejska wprowadziła ograniczenia dotyczące jego stosowania. Białe złoto od tej pory powstaje poprzez zmieszanie palladu ze złotem. Ciekawostką jest, że wysoko alergogenny nikiel jest składnikiem stali chirurgicznej, która jak wiemy, nie uczula praktycznie nikogo. Ponieważ cały stop jest mało reaktywny, nikiel nie ma szansy wywołać alergii w kontakcie z ciałem.
Miedź i tytan to mniej popularne od złota, czy srebra metale, jednakże z roku na rok rośnie ich popularność. Są nie tylko oryginalne, ale też świetnie sprawdzają się u osób uczulonych na popularniejsze metale. Co więcej, ich kolorystyka jest wyjątkowa. Miedź ma niezwykle ciepły kolor, podczas gdy tytan może przyjąć wiele różnych barw łącznie z różem i zielenią.
Spodobał Ci się ten artykuł? Koniecznie sprawdź co myślisz o innych postach!
Zostaw komentarz