Muszla – jeden z najstarszych półfabrykatów
Muszla to materiał wykorzystywany przez ludzi od czasów prehistorycznych. Jej użycie miało niekiedy inny sens, jednakże niemal zawsze używano jej do tworzenia ozdób. Współcześnie biżuteria z muszli naturalnych bywa bardziej lub mniej modna. W ostatnich latach widzimy zdecydowany powrót muszli i pereł w trendach międzynarodowych. To doskonała okazja, by dowiedzieć się więcej na temat muszli, ich historii, właściwości i rodzajów.
Czym właściwie jest muszla
Muszla to twarda, zewnętrzna warstwa ochronna, która zazwyczaj tworzona jest za ich życia przez morskie zwierzęta. Po śmierci zwierzę ulega rozkładowi lub zjedzeniu i pozostaje po nim pusta muszla. Ten zewnętrzny szkielet najczęściej tworzą związki wapnia lub chityna. W ciągu życia pancerz rośnie wraz ze zwierzęciem, dlatego początek muszli jest zawsze najciemniejszy i najstarszy. Twardość muszli jest niewielka i waha się od 2,5 do 4,5 w skali Mohsa. Oznacza to, że powierzchnię muszli dość łatwo zarysować i zdecydowanie jest to kruchy materiał.
Muszle w historii i kulturze
O najstarszej biżuterii na świecie pisałam już na blogu i jest nią naszyjnik z muszli ślimaka morskiego Nassarius gibbosulus. Koraliki te odkryto w Izraelu i mają ponad 100 tysięcy lat! Podobne ozdoby odkryto w różnych miejscach na ziemi i datowano na środkowy i górny paleolit. To dowody wyrafinowania ówczesnych kultur. Co ciekawe, pozwalają też na prześledzenie wędrówek prehistorycznych ludzi.
Waluta
Muszle wykorzystywane jako waluta, to jedna z moich ulubionych ciekawostek historycznych. Najpopularniejsze były muszle gatunku Monetaria moneta, o czym świadczy już sama ich nazwa. Ta niezwykła, naturalna waluta używana była na wielu wyspach Oceanu Indyjskiego i Pacyfiku, a także w Ameryce Północnej, Afryce i na Karaibach. Pewnie myślisz o niezwykle odległych w historii czasach. Jednakże wyobraź sobie, że Holenderscy zdobywcy kupowali niewolników za zbierane na plaży muszle, które w Europie były niemal bezwartościowe.
Narzędzia
Względna wytrzymałość i różnorodność kształtów muszli sprawiła, że wykorzystywano je jako narzędzia. Tworzono z nich skrobaki, ostrza i klamry. Co więcej, muszle niektórych ślimaków morskich wypełniano olejem, aby tworzyły naturalne lampy naftowe. Małże olbrzymie wykorzystywano jako misy, a nawet jako wanienki lub chrzcielnice. W ogrodnictwie używano ich jako narzędzi manualnych, ale i jako nawozu. Pokruszone muszle wsypywano do gleby, aby podnieść jej pH i zwiększyć zawartość wapnia. W naszej rodzinie wykorzystujemy w tym celu pokruszone skorupki od jajek, które zwożone są do dziadkowego ogrodu.
Rzemiosło
Rzemiosło i sztuka to zdecydowanie obszary, w których muszelki spotykamy najczęściej. Wykonuje się z nich tradycyjne instrumenty i stroje ludowe (nawet w Polsce), pudełeczka ozdobne, miniaturowe rzeźby i oczywiście biżuterię. Koraliki z muszelek często są ozdobą samą w sobie i uzupełniamy je jedynie naturalnym sznurkiem lub linką jubilerską. W historii zdobiły one też ubrania, a nawet służyły jako guziki.
Rodzaje muszli wykorzystywane w biżuterii
Muszla abalone
Muszla abalone, inaczej muszla uszna czy paua to tylko niektóre z popularnych nazw tej samej muszli małych i ogromnych morskich ślimaków. Muszla abalone to nazwa hiszpańska, podczas gdy paua to termin nowozelandzki. Muszla uchowca, bo tak nazywamy ślimaki, które wytwarzają rzeczone muszle, jest wyjątkowo mocna i składa się z cegiełek wapniowych połączonych lepką substancją białkową. Po uderzeniu w muszlę płytki ślizgają się, zamiast pękać, a białko pochłania energię uderzenia. Co ciekawe tę właściwość próbujemy mimikować w tworzeniu ceramicznych kafelek, czy kamizelek kuloodpornych.
Warto pamiętać, że pył z tej muszli jest szkodliwy, warto więc mieć odpowiednią maskę podczas piłowania skorupy. Uchowce hoduje się na pożywienie, a ich piękną i mocną muszlę wykorzystujemy w rękodzielnictwie i zdobnictwie. Muszle paua to wielobarwne struktury przypominające nieco rozlaną benzynę. Abalone pięknie mienią się w słońcu i bezsprzecznie są intrygującym surowcem rękodzielniczym. Potłuczone muszle służą do produkcji masy perłowej, która również jest popularna na całym świecie.
Muszelki kauri
Muszle kauri, czy też muszle porcelanek to bezsprzeczny hit ostatnich lat. Na całym świecie zapanowała moda na ozdoby z tych właśnie muszelek. Co ciekawe, ich nazwa nie wywodzi się od porcelany, a wręcz odwrotnie, wszystko za sprawą Marco Polo, który skojarzył wygląd Chińskiej ceramiki z kolorem tych niewielkich muszelek. Muszelki kauri oprócz pięknej, kremowej barwy zachęcają też twardością i wytrzymałością. Nic dziwnego, że stały się popularne w rękodzielniczym świecie.
Przegrzebki
Przegrzebki osobiście kojarzą mi się bardziej z gotowaniem niż z rękodzielnictwem. Nic dziwnego, zdecydowanie lepiej sprawdzam się w kuchni, niż w pracowni. Przegrzebki tworzą płaskie, dość spore muszle, które zazwyczaj mają 10-15 cm długości, ale niekiedy osiągają i 20 cm. Górna połówka muszli jest płaska, zazwyczaj ma barwę czerwonobrązową. Dolna część muszli jest wypukła, powyginana i zwykle jasnokremowa, lub brązowa. Wnętrze muszli zawsze pozostaje białe. Muszle przegrzebków doskonale nadają się do barwienia i wykorzystywane są nie tylko jako ozdoby ciał, ale także jako dekoracja wnętrz.
Conus
Muszle o tej uroczej nazwie cechuje ich stożkowaty kształt, conus po łacinie oznacza właśnie stożek. Mają grubościenną i masywną strukturę, a sam otwór muszli jest wąski i podłużny. Powierzchnia muszelki może być gładka lub urozmaicona spiralnymi prążkami, lub niemal wężowymi wzorami. Conusy są najczęściej białe, kremowe albo różowe, ale zdarzają się też niebieskie, czarne, pomarańczowe, a nawet żółte. Co ciekawe, ciało ślimaka zamieszkującego te muszle również jest kolorowe.
Puka
Muszelki puka były absolutnym hitem lat 90. Te stożkowate muszelki zawdzięczają swoją nazwę hawajskiemu słowu oznaczającego dziurę. Odnosi się to do naturalnie występującego w nich otworu, co czyni muszelki puka idealnymi koralikami. Tradycyjnie wykonywano z nich biżuterię zarówno dla kobiet, jak i dla mężczyzn.
Strombus
To nazwa na rodzaj muszli skrzydelnikowatych. Większość ich skorup ma średnie i duże rozmiary, a także grubą ścianę. Wieczko muszli przypomina pazur, a jego powierzchnia często jest karbowana. W mojej opinii skrzydelnikowate tworzą jedne z najciekawszych kształtów muszli. Są one często smukłe i niemal kobiece, co czyni je wspaniałymi dodatkami w biżuterii.
Telescopium
Muszle telescopium nazywane są też rogami jednorożców, ze względu na ich charakterystyczny kształt. Ślimaki tworzące te niezwykłe skorupy żyją w lasach namorzynowych wybrzeży Oceanu Indyjskiego. Mają one teleskopowy kształt, przypominający wafelek do lodów. Ściany muszelki są dość cienkie w porównaniu do innych muszelek wykorzystywanych w rękodzielnictwie, jednakże ich nietuzinkowy kształt i piękne barwy rekompensują kruchość.
Babylonia
Muszle tego gatunku ślimaków są mocno skręcone, dość twarde i niezwykle urokliwe. Ich wzory przypominają cętkowanie zwierząt sawanny. Zazwyczaj są białe lub kremowe i mają karmelowe albo brązowe wzory. Otwór w muszli jest dość duży, co daje dodatkowe możliwości kreatywnego wykorzystania muszli.
Muszla w biżuterii – jak o nią zadbać
Pisząc o dbaniu o biżuterię, zawsze podkreślam istotność odpowiedniego przechowywania. Muszle to kruche elementy, które warto przechowywać oddzielnie, aby uniknąć ich zarysowania. Co więcej, polecałabym przechowywanie ich w osobnych pudełkach, lub na stojakach, gdzie unikną ewentualnego zmiażdżenia. Pamiętaj, że w ekstremalnie ciepłym lub zimnym i suchym środowisku twoja muszelkowa biżuteria może popękać. Dodatkowo ciągła ekspozycja na światło może wybielić kolor twoich dodatków.
Muszle, o ile nie są barwione, dobrze znoszą kontakt z wodą. Są jednak sytuacje, w których powierzchnia muszli może się zniszczyć. Najlepiej ściągać muszelkową biżuterię do sprzątania, pływania w basenie, czy intensywnych ćwiczeń fizycznych. Polecałabym też ubierać muszelkowe akcesoria po pomalowaniu się i użyciu lakieru do włosów, o ile są to kosmetyki, po które sięgasz.
Czemu w muszli słychać morze?
Na koniec mam dla Ciebie małą ciekawostkę. Jako dziecko wiele razy przykładałam do ucha muszlę, aby posłuchać „szumu fal”. Prawdopodobnie Ty też tak kiedyś zrobiłaś. Efekt ten uzyskasz również po przyłożeniu miseczki do ucha. Dźwięk powstają w wyniku wzmacniania hałasu otoczenia i pogłosu przez skorupę. Dźwięk rezonansu z muszli przypomina fale morza, ponieważ są one podobne do dźwięków przepływu powietrza. Dodatkowo mit o morzu zamkniętym w muszelce wzmaga to zjawisko dźwiękowej iluzji.
Dobrze się czytało? Nie przerywaj lektury!
Zostaw komentarz