Szafiry – kamienie o niezwykłej głębi

Szafiry to jedne z najbardziej pożądanych minerałów na świecie. To drugie pod względem twardości kamienie szlachetne, wytrzymałością ustępują jedynie diamentom. Jednakże te kamienie szlachetne zachwycają nas swoja niezwykłą barwą, zazwyczaj przypominającą głęboką i kryształowo czystą wodę. Swoją nazwę zawdzięczają semickiemu sappir i późniejszemu sappheiros z greki. Oba te słowa oznaczały kolor niebieski i służyły do opisu zarówno szafirów, jak i lazurytów i innych kamieni o tej barwie.

Szafiry na kartach historii

Szafiry cenimy od około 800 roku przed naszą erą. Władcy starożytnej Persji wierzyli, że niebieski kolor nieba to dobicie szafirowych kamieni. Ich znaczenie zmieniało się w zależności od miejsca i czasu, jednakże przez wieki nie pozostały obojętne.

Królowie nosili te kamienie szlachetne jako ochronę przed krzywdą i talizman przyciągający boską łaskę. Szafirowy pierścień nosił znany król Salomon. Współcześnie szafiry zyskały popularność, gdy książę Karol podarował szafirowy pierścień księżnej Dianie. W XII wieku szafiry uznawano za kamienie przypisane ozdobom kościelnym, które rzekomo chroniły przed czarami. Jednym z najbardziej znanych w legendach szafirem była gwiazda Sir Richarda Burtona. Ten wielki podróżnik uważał, że szafirowy talizman przynosił mu dobre konie i pomyślność. Krążyły plotki, że wystarczyło ów kamień ujrzeć, aby poczuć płynąca z niego dobrą fortunę.

Szafiry w wierzeniach 

Uważano je za święte kamienie zarówno w kościele katolickim, jak i w perskich wierzeniach. W niektórych religiach kojarzono z niebem i boskością, w innych zaś utożsamiano z apokalipsą. Starożytna tradycja głosiła, że to na szafirowych płytach wykute zostało oryginalne Dziesięć Przykazań. Można więc oczekiwać, że tablice te były niezwykle małe, albo szafiry były kolejnym cudem, gdyż nie zdarzają się tak ogromne okazy tych minerałów. 

Motyw szafirów pojawia się wielokrotnie w chrześcijaństwie. Oprócz tablic mojżeszowych spotykamy go jako jeden z kamieni w pektorale Aarona. Co więcej, występuje w Apokalipsie św. Jana jako jedna z dwunastu warstw budująca fundament niebiański Jeruzalem. Dodatkowo nazywany był kamieniem zakonnic, gdyż miał poprawiać koncentrację w trakcie modlitwy. Minerał ten tak bardzo podobał się władzom kościoła, że papież Innocenty II nakazał noszenie szafirowych pierścieni biskupich na prawej ręce. Uważał, że ochroni to duchownych przed degeneracją i pokusami. Później Grzegorz XV  awansował szafiry na kamienie kardynalskie.  

Mistyczne właściwości przypisywane szafirom

Kojarzone z niebiosami szafiry uosabiały niewinność, czystość i prawdę. Od wieków uważa się, że to klejnoty promujące szczęście, radość, dobrobyt i wewnętrzny spokój. Śladem Burtona wielu podróżników nosiło szafiry, żeby zapewnić sobie dobrą fortunę podczas wypraw. W krajach orientu szafiry, jak i niebieskie ubranie wskazywały na mądrość i hojne myślenie. Co ciekawe, niebieski był kolorem noszonym głównie w soboty.

Dodatkowo, w starożytnej Persji szafirowy proszek miał stanowić panaceum, a w Rosji Iwan Groźny uważał, że wzmacnia odwagę. Co więcej, władca twierdził, że szafiry poprawiają pracę serca i innych mięśni. Jednakowoż żadna z cech przypisywanych szafirom nie równa się z ochroną przed czarną magią.

Uważa się, że szafiry wspomagają samodoskonalenie, zwiększają komunikację i samoświadomość. Kojarzone z czystością mają zbliżać nas do aniołów poprzez zwiększenie świadomości duchowej. Niektórzy wierzą, że noszenie szafirów ułatwia zachowanie spokoju ducha i jasnego umysłu. Są też osoby wierzące, że szafiry pomagają osobom zmagającym się z chorobami psychicznymi.

Osoby praktykujące medycynę alternatywną wierzą, że szafiry pozwalają obniżyć gorączkę i wyostrzyć wzrok. Jedną ze znanych od starożytności praktyk jest mieszanie sproszkowanego szafiru z octem. Przepis ten wykorzystywano by tamować krwotoki z nosa czy zwalczać reumatyzm. Co więcej, zmieszany z mlekiem szafirowy proszek miał leczyć wrzody i owrzodzenia ran.

Słynne szafiry

Blue Belle of Asia

To olbrzymi, 400- karatowy szafir wydobyty w Sri Lance na początku XX wieku. Jest czwartym co do wielkości szafirem na świecie. Stał się jednym z najbardziej chronionych klejnotów na świecie z uwagi na niepowtarzalny, pawi kolor i niespotykaną w tak dużych kamieniach przezroczystość. Do 2014 roku przechowywany był w sejfie kamieni szlachetnych w Wielkiej Brytanii. Później osadzono go w naszyjniku Blue Belle of Asia i sprzedano za 22 miliony dolarów.

Gwiazda Indii i Gwiazda Bombaju

Gwiazda Indii to niebieski szafir gwiaździsty o masie 536 karatów oznacza to, że waży on ponad 100 gramów! Szafir ten jest największym oszlifowanym szafirem na świecie, jak i największym tego typu klejnotem wykazującym asteryzm. Pochodzi on ze Sri Lanki, na której wydobyto go w XVII wieku. Można go podziwiać w amerykańskim instytucie Smithsonian.

Gwiazda Bombaju liczy 182 karaty i również należy do szafirów gwiaździstych. W latach 20. XX wieku został podarowany słynnej aktorce Mary Pickford. Jego nazwa zainspirowała producenta wysokogatunkowego ginu Bombaj Sapphire. Mary podarowała swój szafir Instytutowi Smithsonian, gdzie do dziś można go oglądać.

Szafir birmański

Jak sama nazwa wskazuje, ten niebieski kamień został wydobyty w Birmie. Jak większość birmańskich szafirów charakteryzuje się niebywałą czystością i głęboką, jednolitą barwą. Znawcy określają jego kolor jako królewski błękit. Klejnot ten ma masę przekraczającą 130 karatów. Poduszkowo oszlifowany szafir osadzono w broszy ozdobionej dodatkowo żółtym złotem, srebrem i białymi brylantami w starym szlifie. Na szwajcarskiej aukcji sprzedano ten okaz za ponad 7 milionów dolarów!

Szafir Bismarck

Ten okaz jest klejnotem w szlifie tablicowym. Wydobyty na Sri Lance szafir swą nazwę zawdzięcza hrabinie Monie von Bismarck, która przekazała go do Smithsonian w 1967 roku. Sama weszła w jego posiadanie w 1926 roku podczas podróży poślubnej. Dziewięć lat później kazała umieścić kamień w naszyjniku Cartiera wykonanego z platyny i brylantów.

Właściwości fizykochemiczne szafirów

Szafiry należą do tej samej rodziny minerałów co rubiny, różni je kolor, w którym występują. Najpowszechniejsze szafiry są niebieskie, jednakże występują też szafiry białe, jasnoróżowe, pomarańczowoczerwone, fioletowe, zielone, szare, brunatne i czarne. Jednymi z najciekawszych szafirów są szafiry arbuzowe, które występują w dwóch kolorach. Dodatkowo kamienie te wykazują asteryzm, a nawet luminescencję. Mimo bogactwa odmian szafirów najbardziej pożądane przez jubilerów i kolekcjonerów są szafiry w chabrowym kolorze.

Szafiry wykorzystywane są nie tylko przez jubilerów i kolekcjonerów. Głównymi nabywcami syntetycznych odpowiedników są producenci szkła, układów scalonych i ekranów. Co więcej, wykorzystuje się je również do produkcji gramofonów, nowoczesnych laserów i powłok odpornych na zarysowanie.

Szafiry syntetyczne

Pierwsze syntetyczne szafiry zaczęto produkować na początku XX wieku. Początkowo syntetyzowane niewielkie kryształy, gdyż im większy był ich rozmiar, tym więcej skaz powstawało w klejnocie. Technika otrzymywania szafirów polegała na wdmuchiwaniu minerałów w płomień wodorowo-tlenowy. Topiąc się, powstawały piękne kryształy ozdobne. Później proces został udoskonalony i zaczęto rozpuszczać tlenki glinu w wodzie w wysokiej temperaturze i ciśnieniu, następnie na srebrnych drutach zawieszano zarodki, a szafiry krystalizowały się wokół nich. Przypominało to doświadczenie krystalizacji soli, które ja pamiętam z czasów podstawówki.

Jak rozpoznać szafiry syntetyczne?

Pierwszym wyznacznikiem jest cena, szafiry syntetyczne są z reguły znacząco tańsze od naturalnych odpowiedników. Jeżeli cena nie wzbudza podejrzeń, warto zabrać szafir do jubilera, który oceni szafiry pod mikroskopem. Na pierwszy, a nawet drugi rzut oka nie rozróżnimy dobrej jakości kamieni naturalnych od sztucznych, mają one identyczne właściwości i budowę chemiczną. 

Jak dbać o szafirową biżuterię

Szafiry to wyjątkowo wytrzymałe i twarde kamienie, mimo to zaleca się przechowywanie szafirowej biżuterii w materiałowych woreczkach, lub osobnych przegródkach szkatułki. Ich właściwości fizyczne sprawiają, że szafiry można czyścić niemal w każdy sposób. Najlepszą metoda jest wykorzystanie ciepłej wody i łagodnego mydła oraz szmatki lub miękkiej szczoteczki. Jednakże możesz czyścić szafiry w myjkach ultradźwiękowych oraz przy użyciu pary wodnej. Co ciekawe, niektórzy czyszczą szafiry, używając bardzo rozcieńczonego amoniaku.

Szafiry gwiezdne, pęknięte lub poważnie zarysowane lepiej jest czyścić wyłącznie chemicznie. Mechaniczne metody czyszczenia mogą okazać się zbyt agresywne i ryzykowne. Co więcej, nawet drobne inkluzje są zanieczyszczeniami osłabiającymi strukturę kryształu. Jak z większością kamieni, nie poleca się noszenia ich podczas ciężkich prac fizycznych, czy sprzątania. Jeżeli Twoja szafirowa biżuteria jest bardzo zanieczyszczona, zanieś ją do jubilera, który z pewnością wyczyści ją z użyciem odpowiednich metod.

Podobał Ci się artykuł? Kontynuuj lekturę z manzuko.com

• Dowiedz się jak w pełni wykorzystać potencjał chwostów
• Poznaj hematyt – kamień nazywany krwistym
• Odkryj historię Versace
• Poznaj styl glamour w modzie i wnętrzach