Piryt – złoto głupców, czy cenny surowiec?
Piryt to znany na całym świecie minerał. Będąc dzieckiem wydawało mi się, że niemal każdy kawałek granitu ma w sobie drobinki złota. Duże kamienie na podwórku moich dziadków mieniły się w wakacyjnym słońcu niczym obsypane brokatem. Byłam niezwykle rozczarowana, gdy dowiedziałam się, że ów złotym minerałem jest piryt. Jako dziecko, które uwielbiało wiedzieć wszystko, źle zniosłam też fakt, że nazywane jest złotem głupców. Dziś opowiem wam o pirycie wszystko, co chciałam o nim wiedzieć jako dziecko i ciut więcej.
Czym jest piryt
Chemicznie piryt jest związkiem siarki i żelaza. To najpowszechniej występujący na ziemi minerał siarczkowy. Metaliczny, mosiężno-żółty połysk sprawia, że piryt często był mylony ze złotem, szczególnie przez jego nieumiejętnych poszukiwaczy, tak powstało słynne określenie – złoto głupców. Prawdziwa nazwa tego minerału wywodzi się z greckiego pyrites lithos, oznaczającego kamień, który uderza w ogień. Określano tak kilka rodzajów kamienia, które po uderzeniu w stal wytwarzały iskry, jednakowoż Pliniusz Starszy opisał jeden mosiężny minerał, niemal na pewno mając na myśli to, co dziś nazywamy pirytem.
Tak więc piryt jest metaliczny minerałem siarczkowym, który niewprawione oko łatwo pomyli ze złotem. Tworzy geometryczne kryształy o niewielkiej trwałości. Jego twardość określa się na 6 lub 6,5 w skali Mohsa. Do charakterystycznych właściwości minerału należy też nierozpuszczalność w wodzie, choć pod jej wpływem mogą tworzyć się niepożądane reakcje chemiczne. Inną cechą pirytu jest niewielka zdolność magnetyczna. Użycie magnesu jest jedną z najprostszych metod odróżnienia pirytu od złota.
Zastosowania pirytu
Już w czasach prehistorycznych piryt był wykorzystywany do rozpalania ognia. Później, w starożytności zaczęto go wykorzystywać jako materiał ozdobny. Biżuteria z pirytami została znaleziona wśród wykopalisk z czasów Inków i starożytnych Greków oraz Rzymian. Grecy polerowali go i wykorzystywali jako amulety, kolczyki i szpilki do szat. Później jego wartość dekoracyjną ceniono w wiktoriańskiej Anglii. Innym zastosowaniem było polerowanie pirytowych tabliczek i używanie ich jako luster, jako pierwsi wpadli na to prawdopodobnie Inkowie.
Używano go również jako surowca do produkcji kwasu siarkowego i w przemyśle papierniczym. Dziś piryt znajdziemy też w bateriach, a nawet w ogniwach fotowoltaicznych. Jednakże większość pirytu służy do produkcji biżuterii i ozdób. Materiał ten jest niezwykle popularny w tworzeniu biżuterii kostiumowej, ze względu na podobieństwo do złota i stosunkowo zawrotnie niską cenę.
Wierzenia dotyczące pirytu
Wierzono w różne właściwości lecznicze pirytu. Indianie z Ameryki Północnej uważali, że magiczne moce pirytu udowadnia jego użycie w strojach i narzędziach uzdrawiaczy. Noszenie biżuterii z pirytów miało działać pozytywnie na układ sercowo-naczyniowy. Co więcej, niektórzy uważali, że jest to doskonały kamień dla osób, które mają problemy z uczeniem się. Ciekawe, czy zwyczajowe określenie na piryt odegrało rolę w tym przekonaniu.
Przez niektórych nazywany jest kamieniem kreatywności, samodzielności i niezależności. Dlatego też biżuteria z pirytem mogłaby być doskonałym prezentem dla każdego artysty. Co ciekawe, w astrologii jest to jeden z niewielu minerałów, który przyporządkowany jest każdemu ze znaków zodiaku, choć nie dla każdego będzie on stosowany w tym samym celu.
Zagrożenia związane z pirytem
Wystawiony na działanie tlenu atmosferycznego i wody, piryt rozkłada się na tlenki żelaza i siarczany. Związki siarki łączą się z wodą, tworząc przy tym dość żrący kwas siarkowy. Substancja ta przyczynia się do kwaśnego osuszania kopalni, co ma znaczący wpływ na zwierzęta żyjące w odwodnionej wodzie. Co więcej, utleniony piryt może powodować samozapłony podziemnych kopalni węgla, jeżeli węgiel ma wysoką zawartość związków siarkowych.
Kamienie budowlane zawierające piryt mają tendencję do barwienia na brązowo, w wyniku przemian chemicznych wspomnianego materiału. Co więcej, obecność pirytu w materiałach używanych do produkcji betonu może prowadzić do poważnych zniszczeń, powstawania nieprzyjemnych zapachów i korozję przewodów z miedzi. Aby zapobiec tym problemom, w tej chwili normalizuje się wszelkie surowce budowlane i bada się je na obecność pirytu.
Zagrożenia te mogą budzić obawy o bezpieczeństwo używania pirytu w biżuterii, którą będziemy nosić. Nie powinnaś się martwić, gdyż piryt sam w sobie na pewno Ci nie zaszkodzi. Należy jednak pamiętać o zasadach pielęgnacji i przechowywania biżuterii z jego wykorzystaniem.
Biżuteria z pirytem i jak o nią dbać
Piryt spotykany w biżuterii często nie występuje w pojedynkę. Z większym prawdopodobieństwem w akcesoriach znajdziemy piryt w postaci inkluzji na innych minerałach. Spotykane są zarówno koraliki, w których to piryt jest gwiazdą na bezimiennym kamieniu, jak i takie w których zimny złoty blask pirytu udoskonala urodę kamieni szlachetnych takich jak rubiny czy jadeity.
Odpowiednie traktowanie pirytu w biżuterii jest kluczowe dla zachowania wyglądu dodatków. Ważne jest, aby kamień nie miał kontaktu z wodą. Biżuteria z pirytem powinna być ściągana każdorazowo przed kąpielą, czy pływaniem. Co więcej, jeżeli nosisz pierścionek, lub bransoletkę z pirytem, powinnaś ściągać ją przed myciem rąk, sprzątaniem czy gotowaniem. Nie polecamy też nosić pirytu uprawiając sport, by minerał nie był wystawiony na działanie wody zawartej w pocie. Piryt łatwo reaguje z wodą, co spowoduje zniszczenie biżuterii, w najlepszym razie zmianę jej barwy.
Wiedząc to, łatwo wywnioskować, że pirytów nie należy czyścić w myjkach ultradźwiękowych, czy za pomocą pary wodnej. Najlepiej sprawdzi się tu sucha, miękka szmatka. Jeżeli zabrudzenia są uporczywe, możesz użyć wilgotnej ściereczki, lecz pamiętaj, aby wysuszyć biżuterię po użyciu.
Przechowywanie biżuterii z pirytem ma takie same zasady jak każda inna biżuteria. Najlepiej umieścić ją w osobnym pudełeczku, w pudełku z przegródkami lub w woreczku czy miękkiej szmatce. W ten sposób zabezpieczasz biżuterię przed zarysowaniem o inne dodatki. Co więcej, im mniejszy dostęp powietrza będą miały twoje srebrne dodatki, tym mniejsza szansa na czernienie metalu.
Podobał Ci się artykuł? Zapraszam do przeczytania kolejnego:
Zostaw komentarz