Biżuteria barokowa – kolorowa niczym paw
Biżuteria barokowa przenosi mnie myślami do starych obrazów księżniczek i możnych dam. Bezsprzecznie utożsamiam ją z przepychem, złotem i licznymi kamieniami szlachetnymi. Jednakże barok ma do zaoferowania znacznie więcej niż liczne zdobienia, czy drogie materiały.
Czym jest barok
Barok to główny kierunek w kulturze europejskiej, który trwał od końca XVI wieku do XVIII. Nurt ten obejmował wszystkie przejawy działalności artystycznej i literackiej. Jego celem było przekształcenie klasycznej sztuki renesansu tak, aby, jak najbardziej oddziaływała na odbiorcę. Bogate zdobnictwo, pomysłowe rozwiązania, symbolizm i wykorzystanie ludzkiej zmysłowości obecne były wszędzie, nawet w sztuce kościelnej. Koncepcja i jej sprytne urzeczywistnienie było w sztuce kluczowe. Oczywiście, barok to niezwykle bogata w rozwój kultury, nauki, sztuki i filozofii epoka. Skupmy się jednak na biżuterii tego okresu.
Jak wyglądała biżuteria barokowa
Wczesny barok
Od końca drugiej dekady XVII wieku w biżuterii pojawiało się coraz więcej naturalistycznych motywów. Tendencja ta rozprzestrzeniła się z Francji na cały kontynent. Stało się to za sprawą tzw „cosse-de-pois”, czyli strąków grochu później popularne stały się kwiaty. Wraz z rozwojem botaniki w Europejczykach rozwijała się fascynacja egzotyczną roślinnością. Co więcej, handel z Bliskim Wschodem umożliwił mieszkańcom starego kontynentu kontakt z roślinami, których wcześniej nie widziano, co zapoczątkowało prawdziwy szał.
Florystyczne motywy w biżuterii przedstawiano za pomocą emalii i grawerunków. Co więcej, zaczęto wykorzystywać emalię jako tło, które uwidaczniało blask kamieni szlachetnych na złotym tle. Modne stały się arabeski oraz moreski. Re drugie to pochodzące z mauretanii wzory, które doskonale sprawdzały się w zdobieniu dużych, płaskich powierzchni. Dlatego też często pojawiały się na kopertach zegarków.
Rozwój obróbki kamieni szlachetnych skupiał się na uwidocznieniu ich naturalnego piękna. Również design biżuterii uległ zmianie. Zaczęto skupiać się na eksponowaniu kamieni, a nie tylko rzeźbieniu ozdób w złocie.
Późny barok
W drugiej połowie XVII wieku fasetowanie kamieni zyskało jeszcze większą popularność. Oprawy klejnotów stawały się coraz delikatniejsze, a projekty skłaniały się jeszcze bardziej ku naturalizmowi. Do popularnych wzorów należały też kokardki.
Łuki i łagodność kształtów zdecydowanie charakteryzują biżuterię barokową. Do tworzenia ozdób sięgano po metale i kamienie szlachetne, perły i emalię. Pod koniec XVII wieku dominowały asymetryczne bukiety kwiatów lub pojedyncze kwiatki. Częstość użycia emalii spadła tak znacznie, że zachowała się jedynie w najbardziej konserwatywnych kręgach.
Późny barok to również przełomowy moment w klasyfikowaniu biżuterii. Po raz pierwszy zaczęto rozróżniać dodatki przeznaczone do noszenia za dnia i wieczorową porą. Te drugie miały wyglądać korzystniej w delikatnym blasku świec. Do dziś obserwujemy pokłosie tego podziału, jednakże nieco zmodyfikowane. Wszak do dziś rozróżniamy biżuterię na co dzień i tę wieczorową.
Rokoko
Rokoko jednocześnie zawierał się w baroku, ale i nieco od niego różnił. Charakterystyczna był asymetria wzorów inspirowanych naturą. Rośliny, pióra, czy postacie były grawerowane lub wytłaczane w metalu. Kompletnie porzucono emalię na rzecz wykorzystania złota i klejnotów.
Wykorzystywane materiały
Analizując portrety z tamtego czasu, widzimy, że moda na niski dekolt i zwiewne sukienki uzupełniana była najczęściej kompletami biżuterii z pereł. Oczywiście te naturalne były ówcześnie horrendalnie drogie, skutkiem czego rozpoczęto produkcję podróbek. Powstawały one poprzez połączenie szklanych kulek z mieszanką zmielonych rybich łusek i lakieru. Kula następnie była wypełniana woskiem, aby zapewnić jej trwałość.
Innym popularnym materiałem były diamenty, których dostępność znacznie wzrosła z uwagi na handel drogą morską. Ukuto wówczas termin „brylant”, którym do dziś określamy oszlifowane diamenty. Ówcześnie te klejnoty były kwadratowe lub ich kształt przypominał poduszkę. Często oprawiano je w srebro, aby jeszcze bardziej uwidocznić ich blask.
Emalia była popularna przez setki lat, jednakże z nastaniem baroku jej popularność ogromnie spadła. Oprócz pereł, diamentów i metali szlachetnych wykorzystywano kolorowe klejnoty. Należały do nich między innymi rubiny, szmaragdy i topazy. Co więcej, chętnie sięgano po strass (szkło z dużą zawartością ołowiu), z którego produkowano imitacje kamieni szlachetnych, aby sprostać oczekiwaniom rosnącej burżuazji.
Rodzaje biżuterii
Najczęściej spotykaną biżuterią były ozdoby niskich dekoltów. W związku, z czym popularne były naszyjniki, a także wiszące kolczyki. Co ciekawe, do biżuterii barokowej zaliczymy też ozdobne sznurki do włosów, ozdobione zapięcia sukienek w biuście, przy rękawach i w talii. Kolczyki były często zwisającymi perłami w kształcie kropli. Jednakże w późnym baroku modne stały się kolczyki przypominające girlandy, z którymi dziś kojarzy się biżuteria barokowa. Nowością stały się zegarki, które ozdabiano w każdy możliwy sposób. Dzięki temu koperty zegarków barokowych są przykładem najbardziej zadziwiających dodatków tamtych czasów.
Najodważniejszą biżuterię męską nosili Francuzi, co znalazło odzwierciedlenie za panowania Ludwika XIV. Władca pod koniec życia posiadał imponującą kolekcję biżuterii i kamieni szlachetnych. Angielska moda męska była znacznie bardziej konserwatywna. Biżuteria rojalistyczna była najbardziej akceptowalną formą wyrazu. Jednakże to Hiszpanie nosili najmniej dodatków. Dopuszczalne były ozdoby rycerskie lub dewocyjne. Inna forma ozdób była w Hiszpanii ograniczona prawnie.
Biżuteria barokowa w modzie współczesnej
Światowi projektanci mody już od wielu lat czerpie inspiracje ze stylu barokowego. Pierwszy był Karl Lagerfeld, który wylansował przepych we współczesnych trendach. W jego ślady poszli projektanci Dolce & Gabbana, którzy w 2013 roku zaprezentowali kultową kolekcję. Wielu projektantów inspirowało się głównie Marią Antoniną, która bezapelacyjnie jest ikoną barokowego przepychu.
Dziś barokowa biżuteria budzi wiele emocji. Jedni ją kochają, inni jej nienawidzą. Masywne kolczyki, kolorowe naszyjniki i złote bransolety wysadzane kamieniami zdecydowanie nie należą do dodatków na każdą okazję. Najczęściej wykorzystujemy ją na specjalne okazje i obserwujemy na czerwonym dywanie. Warto pamiętać, że tak wyrazista biżuteria najlepiej prezentuje się w zestawieniu z minimalistycznymi ubraniami.
Perły, które były popularne w baroku, dziś ponownie są niezwykle popularne. Wykorzystujemy naturalne i syntetyczne perły w konwencjonalnej biżuterii, ale też jako ozdoby do włosów, a nawet elementy odzieży. Doskonale prezentują się w bogato zdobionych projektach z dużą ilością detali. Co więcej, perły dobrej jakości wyglądają fenomenalnie w niezwykle minimalistycznych dodatkach, co może sprzeczne z bogactwem baroku, jest na pewno bliższe współczesnej, pracującej kobiecie.
Pamiętając o symbolizmie baroku i znacznym wpływie religii na sztukę, możemy zaliczyć ozdoby z motywami religijnymi do biżuterii barokowej. Wysadzane kamieniami, czy grawerowane krzyże, przaśne cherubinki, czy naszyjniki przypominające różańce, to często uwspółcześniona biżuteria inspirowana barokiem w mniej oczywisty sposób.
Gotowa na kolejny artykuł od manzuko.com?
Kamila Czarnecka
Piękna jest ta biżuteria, bardzo wartościowy wpis. Pozdrawiam 🙂