Styl secesyjny, czy art noveau?
Styl secesyjny swą nazwę zawdzięcza łacińskiemu słowu secessio, które oznacza odejście. Nurt ten obejmuje sztukę europejską przełomu XIX i XX wieku. Zaliczamy go do grupy modernizmu. Istotą stylu secesyjnego było podążanie w kierunku stylowej jedności sztuki poprzez łączenie różnych dziedzin. Art nouveau to w istocie inna, francuska nazwa dokładnie tej samej epoki w sztuce. Co ciekawe, w Anglii secesję określa się jako Arts and Crafts Movement, czyli ruch sztuki i rzemiosła.
Styl secesyjny i jego cechy charakterystyczne
Jedną z podstawowych cech secesji jest giętka i płynna linia. Uzupełniona jest ona bogatymi zdobieniami, szczególnie kojarzącymi się z fauną i florą. Inspirację czerpano z otaczającego świata. Natchnienie wzbudzały zwierzęta i rośliny, zarówno egzotyczne, jak i te żyjące w naszych ogrodach. Jednakże motywy natury to nie jedyny rodzaj zdobienia w stylu secesyjnym.
Różnorodność art nouveau obejmowała wzory geometryczne, abstrakcyjne i strukturalne. Widzimy tu zdecydowane odcięcie się od wpływów starożytnych, szczególnie w architekturze. Innym, nowym środkiem wyrazu było porzucenie perspektywy, czy wykorzystania światłocienia na korzyść płaskich plam. Takie podejście było prawdopodobnie wynikiem wpływów sztuki japońskiej. Najczęściej wykorzystywane kolory były jasne i pastelowe.
Omawiając styl secesyjny jako nurt w szeroko pojętej sztuce, można by z pewnością napisać doktorat. W różnych miejscach na Ziemi powstały ośrodki skupiające artystów. Każdy z nich rozwijał się niezależnie, skutkiem czego każdy jest nieco odmienny. Większość z nich wpisywała się w ogólne cechy charakterystyczne nurtu. Zastanawiające jest podobieństwo secesji do art deco, warto więc zadać pytanie, dlaczego to odmienne style.
Czym różnił się styl secesyjny od art deco?
Styl secesyjny to bezpośredni poprzednik art Deco. Oba pojawiły się jako reakcja na najważniejsze wydarzenia światowe. Secesja powstała jako odpowiedź na industrializację świata, a art deco w reakcji na I wojnę światową. Co ciekawe, każdy z tych nurtów artystycznych trwał do nadejścia wojny światowej. Jedną z najważniejszych różnic między tymi stylami jest wspomniana wyżej prosta. Secesja kochała miękkie, płynne kreski, podczas gdy w art deco częściej obecne są ostre linie i krawędzie.
Głęboko inspirowany naturą styl secesyjny był często asymetryczny. Często pojawiały się prace, w których bardziej liczyło się wierne oddanie natury, niż doskonała symetria. Przeciwnie działo się a art deco, w którym przede wszystkim liczyła się geometria i doskonałe formy. Co więcej, stonowane, naturalne kolory art nouveau zostały w kolejnym stylu zastąpione odważnymi, wyrazistymi barwami. Delikatność secesyjna przeszła w graficzne i odważne wzornictwo art deco.
Techniki i surowce wykorzystywane w secesyjnej biżuterii
Największym powodzeniem cieszyły się metale. Wśród nich królowało złoto, platyna i srebro. Wykorzystywane były w sposób dający złudzenie, iż całe dzieło zostało stworzone z użyciem jednej, nieprzerwanej wizji. Wzmożona fascynacja kształtami natury dała przyzwolenie na zerwanie z konwencją twardych i prostych linii. Brak obaw przed asymetrią, płaszczyznowością, czy linearyzmem z pewnością przyczyniły się do naturalnego wyglądu dzieł secesyjnych.
Ulubione materiały twórców secesyjnych
Wśród najdroższych okazów wciąż oglądać będziemy kosztowne kamienie szlachetne i drogie metale. Jednakże w powszechnym użyciu coraz częściej sięgano po mniej cenne, lecz równie piękne klejnoty. Często spotykany stał się kamień księżycowy, który i dziś cieszy się niemałą popularnością. Ogromnie popularna była emalia, którą nakładano w nowych, trudnych technikach. Co więcej, chętnie sięgano po masę perłową i szkło! Te tańsze materiały pozwalały na swobodniejszą, bardziej eksperymentalną pracę artystów.
Techniki emaliowania
Plique-à-Jour
Art nouveau zasłynęło z umiejętnej obróbki powierzchni. Poza opanowaną do perfekcji techniką odlewania i rzeźbienia w złocie było emaliowanie. Konkretniej technika nazywana Plique-à-Jour, znana jako emaliowanie bez grzbietu. Oznacza to, że tylna część emalii przepuszcza światło. Dzięki temu zabiegowi projekty miały trójwymiarową jakość dodającą lekkości i wrażenia półprzezroczystości. Technika ta była niezwykle trudna i czasochłonna. W przypadku rzemieślników o najwyższych standardach nawet niewidoczne części były pięknie zdobione. Co więcej, troska o każdy szczegół sprawiała, że nawet duże elementy doskonale przylegały do ciała.
Basse-Taille
Drugą popularną techniką emaliowania była basse-taille. W metodzie tej artysta tworzył płaskorzeźbę w metalu (zazwyczaj srebrze) poprzez grawerowanie i żłobienie. Na metal nakładano półprzezroczyste szkliwo, dzięki czemu światło wpadało i odbijało się od metalowej tafli. Technika ta pierwotnie powstała w starożytnym Rzymie i była powszechnie znana do końca średniowiecza. Później zniknęła ze sztuki zdobniczej na kilka stuleci, by odnowić się na nowo w XVII wieku. Tę metodę emaliowania chętnie łączono z Plique-à-Jour, dzięki czemu uzyskiwano projekty, które odbijały światło w magiczny sposób.
Guilloche
To jedna z najtrudniejszych technik emaliowania. Metoda ta opiera się na ręcznym grawerowaniu regularnego, powtarzalnego wzoru na powierzchni metalu. Wygrawerowaną płytkę pokrywa się emalią i wypala w piecu. Technika ta jest niezwykle czasochłonna, wymaga ogromnej precyzji i delikatności.
Najważniejsi twórcy biżuterii w stylu secesyjnym
Rene Lalique
Wśród najważniejszych twórców biżuterii w secesji na pierwszym miejscu znajduje się Rene Lalique. Całkiem niedawno opisywałam historię zarówno tego rzemieślnika, jak i jego marki. Przypominając nieco ten artykuł, chcę tutaj zaznaczyć, jak istotnym dla art nouveau artystą był Rene Lalique. Jego dzieła niemal ucieleśniały czystą istotę nurtu. Jednym z jego niezaprzeczalnych osiągnięć było opracowanie nowych kolorów szkła. Te stonowane barwy zmieniały kolor w zależności od padającego na nie światła. Co więcej, jego hybrydowe prace wykorzystywały nie tylko kultowe szkło i materiały szlachetne, ale też masę perłową, bursztyn, skorupy i rogi zwierząt oraz pospolite metale. Dzięki odważnemu i rewolucyjnemu podejściu do swojego rzemiosła firma Rene odniosła sukces na skalę światową.
Georges Fouquet
Ten jubiler zyskał wielką popularność dzięki współpracy z ówcześnie nieznanym Alfonsem Muchą. Co ciekawe ten znany z grafik artysta nie tylko przystał na propozycję stworzenia biżuterii, ale też zaprojektował wnętrze i elewację butiku jubilerskiego Fouquet. Stało się to swoistą wizytówką tegoż sklepiku. Georges był zachwycony art nouveau.
Jednym z najbardziej znanych projektów wyprodukowanych w jego zakładzie była bransoletka Medea. Zaprojektowana przez Muchę, zamówiona przez Sarę Bernhardt i wykonana przez Fouqueta biżuteria do dziś robi ogromne wrażenie. Złoty wąż owija się wokół nadgarstka, dłoni i ramienia. Jego głowa ozdobiona została opalami, rubinami i diamentami. Co więcej, dyskretny system zawiasów zapewniał kompletną mobilność dłoni! Do dziś jest to najdroższy na świecie egzemplarz biżuterii secesyjnej.
Wspólnie Fouquet i Mucha na nowo zdefiniowali szlachetność biżuterii. Uważali, że piękno dodatków leży w ich koncepcji i wykonaniu, a nie w wartości kamieni. Dlatego też często spotkamy projekty, w których szlachetne i tańsze materiały łączą się w kohezyjną całość. Większość ich projektów jest niezwykle delikatna, kobieca i romantyczna.
Henri Vever
Jubiler ten początkowo tworzył biżuterię renesansową, jednakże wraz ze zmianą gustu, zmienił styl swoich prac. Do dziś uważany jest za jednego z najwybitniejszych zdobników ubiegłego wieku. Zdecydowanie mniej śmiało sięgał po nowe materiały takie jak kość słoniowa, rogi zwierząt, czy nowe kamienie ozdobne. Miał nostalgiczne preferencje do kamieni szlachetnych. Inspirowała go natura, lecz nigdy nie sięgał po jej kontrowersyjne elementy. To jeden z najbardziej praktycznych mistrzów stylu secesyjnego, zawsze zwracał uwagę na użytkowy aspekt biżuterii. Co ciekawe, przyćmiony został przez Rene Lalique, którego sam Vever uczył sztuki jubilerskiej.
Kontynuuj podróż po świecie biżuterii i stylu z manzuko.com:
Zostaw komentarz